CKV - Culturele Kunstzinnige Vorming

Wat is CKV?

CKV staat voor Culturele Kunstzinnige Vorming. Het vak is precies zo breed als de naam doet vermoeden: CKV laat jongeren kennis maken met alles wat te maken heeft met kunst en cultuur. Door jongeren zelf actief deel te laten nemen aan kunstzinnige activiteiten, maar ook door hen uit te dagen om te reflecteren op kunst en cultuur. Dat laatste doen jongeren in het kunstdossier. Het kunstdossier is daarmee niet alleen verplicht, maar ook één van de belangrijkste onderdelen van het vak.

In het kunstdossier staan ontwikkeling en reflectie centraal. Het leuke van het kunstdossier nieuwe stijl is dat jongeren veel vrijheid hebben in hoe ze verslag uitbrengen van hun vorderingen in het vak. Een belangrijk onderdeel van het kunstdossier is het cultureel zelfportret voor CKV. In een cultureel zelfportret geven jongeren vorm aan hoe zij zich verhouden tot kunst en cultuur en brengen zij hun ontwikkeling in beeld. Uiteindelijk wordt het vak Culturele Kunstzinnige Vorming afgesloten met een schoolexamen. Meer informatie over hoe je CKV in het voortgezet onderwijs vormgeeft, vind je bij het LKCA.

Maar, first things first, hieronder de meestgestelde vragen op een rijtje voor jou:

Hoe zit het met….

Hoe organiseer ik CKV?

Het mag duidelijk zijn dat Culturele Kunstzinnige Vorming vraagt om meer dan het gebruikelijke onderwijsmodel waarin leerlingen in de schoolbanken zitten, opletten en aantekeningen maken. De enige manier waarop zij kunst en cultuur echt kunnen ervaren, is door zelf actief bezig te gaan met kunstdisciplines voor CKV en culturele activiteiten. Als toeschouwer én als maker.

Omdat je als middelbare school natuurlijk niet alle culturele activiteiten en kunstdisciplines voor CKV zelf in huis hebt, zijn workshops waarin je als docent samenwerkt met externe partijen van onmisbaar belang: kunstenaars en onderwijsprofessionals die samen met de jongeren de meest uiteenlopende opdrachten voor CKV uitvoeren. Dit kan ook heel erg helpend zijn als je bijvoorbeeld het maken van een cultureel zelfportret voor CKV nét een beetje anders aan wilt pakken dan normaal. Bijvoorbeeld door jongeren hun cultureel zelfportret te laten rappen, etsen of dansen.

CKV, hoe kan ik samenwerkingen aangaan?

Natuurlijk is het mogelijk om op losse basis samen te werken met kunstprofessionals uit alle mogelijke disciplines. Maar het kan ook een goed idee zijn om structurele samenwerkingen aan te gaan. Veel CultuurProfielScholen kiezen daar bijvoorbeeld voor. Dit zijn scholen die het heel belangrijk vinden dat kunst en cultuur helemaal verweven zitten in hun DNA.

Bij Kleinkunstig hebben we sinds 2005 een hoop ervaring opgedaan met het verzorgen van culturele activiteiten die aansluiten bij het onderwijsprogramma van Culturele Kunstzinnige Vorming op scholen door heel Nederland. Daarom zijn wij een veelgevraagde samenwerkingspartner voor scholen die er alles aan willen doen om te maken dat hun leerlingen álles uit CKV halen wat erin zit.

Omdat het culturele landschap non-stop in beweging is en iedere school ook nog eens anders is, kun je voor samenwerkingen het beste contact met Kleinkunstig opnemen. Wij gaan graag in gesprek over een samenwerking die precies aansluit bij de behoefte van jou en je leerlingen.

Wat zijn interessante culturele activiteiten?

Er zijn super veel culturele activiteiten voor school die heel goed passen binnen Culturele Kunstzinnige Vorming en waar leerlingen over het algemeen super enthousiast van worden. Natuurlijk kun je bij CKV denken aan actieve workshops in alle verschillende kunstdisciplines. Denk bijvoorbeeld aan muziek, dans, beeldende kunst en theater. Maar vergeet ook digitale media en activiteiten die zich bevinden op het snijvlak van kunst en techniek niet.

Om het meeste uit de CKV-activiteiten te halen, is het aan te raden om regelmatig ruimte te maken voor dagprojecten. Dit geeft jongeren de tijd om volledig op te gaan in een activiteit en de verdieping op te zoeken. Ben je juist op zoek naar verbreding? Denk dan ook eens aan het organiseren van een cultuurdag. Tijdens zo’n dag vol culturele activiteiten komen allerlei verschillende kunstdisciplines voor CKV aan bod en ontdekken leerlingen al doende wat ze leuk vinden en waar ze goed in zijn.

Is fysiek bij elkaar komen even geen optie? Als er iets is wat de pandemie ons als professionals in de kunsteducatie geleerd heeft, is het dat er ook dan voldoende activiteiten overblijven. Wat dacht je bijvoorbeeld van een online theaterworkshop of een online museumbezoek?

Voor wie is CKV verplicht?

Culturele Kunstzinnige Vorming is een verplicht vak voor alle leerlingen in die in de bovenbouw van de middelbare school zitten. Hierbij is geen onderscheid tussen bovenbouwleerlingen op het vmbo, de havo en het vwo: alle bovenbouwers hebben immers baat bij een brede kennismaking met kunst en cultuur! Natuurlijk ziet CKV voor vmbo er in de praktijk wel anders uit dan CKV voor havo en vwo. Verschillende leerrichtingen hebben immers verschillende focuspunten.

Voor onderbouwers is Culturele Kunstzinnige Vorming geen verplicht onderdeel van het lesprogramma. Toch bieden veel scholen ook hun leerlingen in de onderbouw een lesprogramma aan waarmee zij regelmatig in aanraking komen met kunst en cultuur, aansluitend bij de behoeften die horen bij hun leeftijdscategorie. Dit wordt vaak ook wel ‘CKV junior’ genoemd. In de onderbouw staat enthousiasmeren centraal. Het is een vervolg op de kunstzinnige oriëntatie op de basisschool en een voorbereiding op de lessen Culturele Kunstzinnige Vorming in de bovenbouw.

Hoe betaal ik culturele activiteiten voor CKV?

De meeste CKV-docenten barsten van de creativiteit én van het enthousiasme voor hun vak. Aan ideeën om invulling te geven aan het lesprogramma dus geen gebrek. De vraag die overblijft, is dan vaak: hoe ga ik al die prachtige plannen financieren zodat ik ze ook écht in de praktijk kan brengen? Hiervoor zijn gelukkig verschillende mogelijkheden.

De cultuurkaart van CJP is in het leven geroepen om middelbare scholen financieel te ondersteunen bij het organiseren van activiteiten op het gebied van kunst en cultuur. Je kunt dit klassikaal regelen, maar zowel leerlingen als docenten kunnen ook op individuele basis op pad met CJP. Ook Kleinkunstig is een CJP-acceptant. Dit betekent dat je ook bij ons terechtkunt met je CJP-budget.

Daarnaast heb je als middelbare school ook altijd de mogelijkheid om een subsidie aan te vragen bij het Fonds voor Cultuurparticipatie.

CKV, is het anders voor een CultuurProfielSchool?

Aan de basis gelden er voor een CultuurProfielSchool natuurlijk precies dezelfde vereisten voor het vak CKV als voor iedere andere school. Het verschil is dat CultuurProfielScholen het zelf bovengemiddeld belangrijk vinden om kunsteducatie op school een prominente plek te geven binnen hun onderwijsprogramma. Zij spannen zich dus extra in om hun jongeren binnen en buiten CKV een breed palet aan culturele activiteiten en kunstdisciplines aan te bieden en zoeken hiervoor vaak structurele samenwerkingen op met externe professionele partijen als Kleinkunstig.

Wij steunen leraren en schoolleiders van deze scholen al sinds jaar en dag in hun overtuiging dat leerlingen binnen het cultuuronderwijs vinden wat zij nodig hebben om later een waardevolle en fijne plek te vinden in onze steeds veranderende samenleving. Hun missie om jongeren door middel van kunstonderwijs te stimuleren om zich te ontwikkelen tot nieuwsgierige, creatieve en kritische volwassenen, onderschrijven wij volledig. Die gemeenschappelijke grond is natuurlijk een fantastische basis voor een samenwerking waarin we elkaar doorlopend enthousiasmeren, scherp houden en nieuwe dingen leren.

Wat betekent CKV?

CKV staat voor Culturele en Kunstzinnige vorming, ook wel Cultureel Kunstzinnige Vorming genoemd. De betekenis van CKV voor het onderwijs is immens. Het werd ingevoerd in het schooljaar van 1999/2000. In eerste instantie alleen in de bovenbouw van de havo en het vwo. Pas in 2003 werd het vak ook verplicht op het vmbo.

Vanaf het allereerste begin is CKV een begrip. De veelzijdige kennismaking met kunst en cultuur slaat niet alleen aan bij jongeren zélf, maar heeft ook kunstinstellingen uit het hele land in beweging gebracht. Enthousiast stellen zij programma’s en voorstellingen samen om aansluiting te vinden bij het vak. Zo brengt CKV de wereld van de professionele kunst en jongeren dichter bij elkaar.

Kunstdisciplines van CKV: welke zijn er?

Als je op een rij zet welke kunstdisciplines van CKV er allemaal zijn, kom je zowel de ‘klassiekers’ als wat minder voor de hand liggende opties tegen. Natuurlijk denk je meteen aan beeldende kunst, literatuur en allerlei vormen van dans, muziek en theater. Maar ook circus is een kunstdiscipline die super goed past binnen het curriculum van CKV en vaak heel erg aansluit bij leerlingen. Net als workshops digitale media. Leerlingen van nu zitten natuurlijk de hele dag op sociale platformen als TikTok en Youtube. Hoe leuk is het dan om samen te kijken wat het ene online filmpje beter maakt dan het andere en deze kennis meteen in de praktijk te brengen? Het is ontzettend leuk (en belangrijk!) om steeds te kijken hoe je de activiteiten perfect aan laat sluiten bij de leefwereld van jongeren.

Cultureel Zelfportret, wat is dat?

Een cultureel zelfportret is een super leuke manier voor jongeren om inzicht te krijgen in hoe hun relatie tot kunst en cultuur gedurende het vak verandert. De vorm van het cultureel zelfportret staat niet vast. Oftewel: de mogelijkheid om niet alleen te reflecteren op kunst, maar van het portret zelf óók een kunstwerk te maken, is expliciet aanwezig.

Het inzicht dat jongeren verkrijgen door het maken van een cultureel zelfportret voor CKV is enorm krachtig. Het maakt hun leerervaring een stuk overzichtelijker en in zekere zin tastbaar. Doordat de jongeren in hun eigen werk weerspiegeld zien waar ze vandaan komen én waar ze naartoe willen, kunnen ze daarna makkelijker de regie pakken over hun eigen leerproces door zich te focussen op hun eigen ontwikkelpunten.

Cultureel zelfportret voor CKV, hoe kan ik dat op een vernieuwende wijze maken?

Het is prima mogelijk om een cultureel zelfportret te maken voor CKV aan de hand van een digitaal portfolio of met een eenvoudige knutselmap. Maar dat hóéft niet! Door steeds een andere creatieve vorm te kiezen voor het maken van het cultureel zelfportret, stimuleer je je leerlingen keer op keer om álles te geven om er iets moois van te maken. Want laten we eerlijk zijn: het is toch veel makkelijker om de verdieping op te zoeken als je ergens super enthousiast van wordt?

Bij Kleinkunstig hebben we verschillende workshops waarmee we leerlingen een heel andere kijk geven op hoe je een cultureel zelfportret kunt maken. Zo bieden we een workshop etsen aan, waarin de jongeren als echte Rembrandts in de dop etsend hun zelfportret maken. Aan de andere kant van het kunstspectrum hebben we een workshop rap, waarin we jongeren stimuleren om hun zelfportret in ritme en taal te vangen en tot uiting te brengen in een spetterende performance voor al hun klasgenoten.

Dimensies van culturele kunstzinnige vorming, welke zijn er?

Binnen het nieuwe CKV zijn dimensies vastgesteld om ervoor te zorgen dat de jongeren binnen het vak leren hoe ze hokjesoverstijgend kunnen kijken naar kunst en cultuur. De verschillende dimensies van CKV zijn:

• Feit en fictie
• Schoonheid en lelijkheid
• Autonoom en toegepast
• Ambachtelijk en industrieel
• Amusement en engagement
• Digitaal en analoog
• Individueel en coöperatief
• Traditie en innovatie
• Herkenning en vervreemding
• Monodisciplinair, multidisciplinair, interdisciplinair
• Lokaal en globaal

Je kunt deze dimensies gebruiken om meer diepgang te geven aan een kunstproject. Dit doen wij bijvoorbeeld bij ons theaterproject ’t Podium op!. Bij dit project duiken de jongeren samen met theaterprofessionals in een bepaald thema en geven ze dit aan de hand van één van de dimensies vorm in zelfgeschreven scènes. Wie meer informatie wil over het verdiepen van CKV kan terecht bij het Expertisecentrum Kunsttheorie.

Kan ik ook een CKV-dag organiseren?

Natuurlijk wil je doorlopend voldoende aandacht besteden aan CKV. Zo stapelen kleine leerervaringen zich gedurende een langere tijd op. Maar soms wil je ook gewoon even knallen! Dan kun je helemaal uitpakken met een complete CKV-dag.

Tijdens een CKV-dag is eigenlijk alles mogelijk. Je kunt denken aan een gezamenlijke ‘fysieke’ dag die helemaal op school plaatsvindt. Maar ook met online workshops is een heleboel mogelijk, zowel klassikaal als individueel uitgevoerd. Natuurlijk kun je ook denken aan culturele uitjes: samen op pad voor CKV! Wat de beste keuze is, hangt maar net af van de situatie en de behoefte van jouw klas. Kom je er zelf niet uit? Dan denken wij maar wat graag met je mee.

Hoe beoordeel ik CKV?

Veel docenten vinden het moeilijk om CKV goed te beoordelen. De ene leerling uit zich nou eenmaal wat makkelijker en sneller in kunst dan de ander. En als het doel uiteindelijk is om de jongeren een brede kennismaking met kunst en cultuur te geven én te laten reflecteren op hun eigen ontwikkeling: hoe hang je daar dan een passend cijfer aan? Een cijfer dat recht doet aan de inspanningen, maar ook het resultaat niet volledig uit het oog verliest.

Gelukkig heeft Stichting Leerplan Ontwikkelingen handreikingen opgesteld om docenten daarbij te ondersteunen. Kijk daarvoor bij de SLO vmbo en de SLO havo en vwo.

Hoe houd je een kunstdossier bij?

In een Kunstdossier voor CKV houden de jongeren alles bij wat ze voor het vak doen. Het hierboven uitgebreid toegelichte cultureel zelfportret is daarvan een essentieel (en super leuk!) onderdeel. Als het goed is weerspiegelt het kunstdossier door de tijd heen alle kerndoelen van CKV. Net als bij een cultureel zelfportret voor CKV hoef je je ook bij het kunstdossier niet te houden aan bijvoorbeeld een vraag-en-antwoord-format. Het kan een stuk creatiever!

Bij Kleinkunstig stimuleren we jongeren om op een frisse manier te kijken naar verslaglegging en hiervoor andere kunstdisciplines die zij kennen vanuit CKV te gebruiken. Zo hebbern we een workshop handlettering waarin jongeren met de allermooiste letters vormgeven aan hun kunstdossier. Maar ook in onze workshop vloggen hebben we al met veel jongeren aan hun kunstdossier gewerkt. Als volleerde Youtubers maken zij de tofste online video’s die ze daarna vol trots kunnen uploaden in hun kunstdossier.