Hoe ga je om met diversiteit in het onderwijs? Tijdens Present op 19 september 2023 in Houten ging een van de panelgesprekken over het thema ‘Diversiteit’. Dat leverde een gesprek op tussen panel en publiek waarbij verschillende invalshoeken voorbij kwamen over hoe je in het kunstonderwijs kunt omgaan met diversiteit in de klas en als onderwerp van je lessen.
Panel en publiek
Sarah Evers was verantwoordelijk voor het leiden van de paneldiscussie over diversiteit in het onderwijs. Ze moedigde zowel de panelleden als de aanwezigen aan om hun inzichten in te brengen. Het aanwezige publiek bestond voornamelijk uit docenten en coördinatoren uit het voortgezet onderwijs. Het panel bestond uit Ronald Kox van het LKCA, Jennet Sintenie van het CJP (uitgever van de Cultuurkaart), Tom Lash, cabaretier, radiomaker en workshopdocent bij Kleinkunstig, en Stefanie Meijer, docent beeldende theater & CKV en cultuurcoördinator op een school in Nieuwegein.
Wat roept het thema diversiteit op?
Het gesprek begon met een verkennende vraag van gespreksleider Sarah. ‘Waar denken jullie aan bij diversiteit?’ Het publiek kwam met verschillende antwoorden daarop, zoals:
– de vrijheid om jezelf te zijn;
– verschillen en overeenkomsten;
– seksualiteit;
– godsdienst;
– culturele achtergrond;
– variëteit aan smaken, interesses en meningen.
Iedereen heeft zijn of haar verhaal: diversiteit in het onderwijs
Vervolgens vertelde Stefanie dat zij in de voorbereiding op dit panelgesprek in eerste instantie aan etnische diversiteit had gedacht, maar later ook aan culturele diversiteit. ‘Mensen met verschillende achtergronden, dat kun je ook zeggen. Iedereen heeft zijn verhaal en het is belangrijk dat ieders verhaal gezien en gehoord wordt. Dan doe je het als school goed, dat is het ideaal.’ Daarbij gaf ze aan dat ze veel heeft aan gesprekken met een jongere collega over het onderwerp. ‘Die kan mij op een prettige manier vertellen wat nu gangbaar is.’
Cultureel archief
Vervolgens vroeg Sarah wat het panel en publiek als onderscheid zagen tussen etnische en culturele diversiteit in het onderwijs. De consensus was dat je je etnische identiteit niet kunt veranderen. Maar in wat voor omgeving en gezin je bent geboren speelt misschien nog wel een grotere rol als we kijken naar diversiteit, en daar komen de culturele aspecten om de hoek kijken. Iemand uit de zaal illustreerde dit door aan te geven dat zijzelf al lang in de stad woont, maar dat haar ‘cultureel archief’ nog altijd gebaseerd is op het feit dat zij opgroeide op het platteland: ‘Dat zit er echt wel in. Wat je meekrijgt van huis uit is denk ik heel belangrijk.’
Diversiteit in de klas
Een onderwerp dat ook aan de orde kwam, was hoe je als docent vanuit diversiteit aansluit op de jongeren in je klas. Zoals een docent uit de zaal het verwoordde: ‘Ik heb echt de wereld in mijn klas, en het kan een uitdaging zijn om contact te maken met alle leerlingen. De klas is een groep. Die wil je zien als geheel, maar je wil de leerlingen ook als individuen zien.’ Daarop reageerde een andere deelnemer dat het tonen van oprechte interesse en het in gesprek gaan met je leerlingen daarbij sleutelbegrippen zijn. ‘Juist als kunstdocent heb je hiervoor veel vrije ruimte.’
Gastdocent versus vaste docent
Daarbij gaf iemand aan dat er daarin een verschil is tussen een vaste docent en een gastdocent. De laatste heeft geen band met de groep en dat kan voor sommige leerlingen lastig zijn. Fleur Zuidhoek van Kleinkunstig ging hier vanuit de zaal kort op in: ‘Als Kleinkunstig kijken altijd goed naar waar we rekening mee moeten houden. Wat is de doelgroep, welke thema’s spelen er en wat wil je bereiken met een workshop of activiteit? Dat geven we onze gastdocenten mee. Daarnaast kun je juist via de kunstvakken dit thema verder exploreren. Met Theatersport of bijvoorbeeld de Dit ben ik-podcast trek je leerlingen op een veilige manier uit hun comfortzone.’
Diversiteit in het onderwijs begint bij jezelf
Dat vormde het bruggetje in het gesprek naar de vraag of en hoe je het thema diversiteit onderdeel wil maken van je les. Panellid Ronald gaf daarbij aan dat het goed is om eerst je eigen blinde vlekken en voorkeuren te onderzoeken en erkennen, omdat die bepalend zijn voor je benadering van anderen. ‘Diversiteit begint bij jezelf’, was zijn stelling. Hij vulde aan dat je als kunstdocent vanuit dat uitgangspunt leerlingen hun eigen diversiteit kan laten ontdekken, met de inzet van de vrije, creatieve ruimte die je hebt als kunstdocent.
Afsluiting van het panelgesprek over diversiteit in het onderwijs
Panellid Stefanie vertelde daarop vanuit haar eigen ervaring over een voorstelling in het kader van Paarse Vrijdag die zeer aansloeg bij de leerlingen en leidde tot een mooi en verrassend open gesprek achteraf. Tot slot kwam op de valreep het begrip ‘inclusiviteit’ nog ter sprake. Omwille van de tijd kon daar niet op doorgegaan worden, maar het gaf aan dat er nog zeker stof is om over diversiteit en inclusie in het kunstonderwijs verder te denken en te praten met elkaar!